Liszaj rumieniowaty (lupus erythematosus) jest przewlekłą chorobą autoagresyjną, w której układ immunologiczny nie rozpoznaje własnej tkanki łącznej, traktuje ją jako obcogatunkowe białko i niszczy. Szczególny typ tej choroby, tzw. łagodna postać – liszaj rumieniowaty skórny, dotyczy tylko odkrytych części skóry narażonych na promienie słoneczne. Inny typ choroby, tzw. odmiana narządowa – liszaj rumieniowaty układowy (lupus erythematosus systemicus) jest znacznie groźniejszy. Występuje na skórze i narządach wewnętrznych. Zmiany skórne polegają na pojawieniu się na twarzy rumienia w kształcie motyla, obejmującego nos i policzki. Jeżeli nie jest leczony, pozostawia trwałe blizny. Zapaleniu i uszkodzeniu ulega tkanka łączna stawów i mięśni oraz opłucna, tkanka łączna dookoła nerek, serca i mózgu. Zespół Raynauda – przewlekłe zmiany zapalne i owrzodzenia występujące w naczyniach krwionośnych, szczególnie palców rąk – występuje u 20% pacjentów. Liszaj rumieniowaty układowy może powodować choroby nerek.
Choroba charakteryzuje się okresami remisji, jednak jej przebieg jest bardzo różny. Objawy mogą być łagodne lub bardzo ciężkie.
Liszaj występuje 3 razy częściej u ludzi rasy czarnej. Większość chorych to osoby w wieku 20-35 lat, a 90% stanowią kobiety.
Dotychczas nie znaleziono jednego czynnika wywołującego chorobę. Część lekarzy uważa, że przyczyna choroby leży w predyspozycji genetycznej połączonej z czynnikami hormonalnymi i immunologicznymi. Wyklucza się jednocześnie możliwość dziedziczenia choroby.
Czynniki środowiskowe, począwszy od infekcji wirusowych i bakteryjnych, skończywszy na czynnikach psychicznych, stresogennych i nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne, mogą spowodować wystąpienie objawów klinicznych. Niektóre leki, penicylina i leki przeciwdrgawkowe mogą wywołać objawy podobne do liszaja. Wysoki poziom estrogenów w czasie ciąży, terapia estrogenowa, środki antykoncepcyjne doustne mogą nasilić objawy choroby.
Istnieje także związek między zachorowaniem na liszaj a stosowaniem silikonowych implantów piersi.
Rozpoznanie liszaja rumieniowatego jest trudne, ponieważ objawy często naśladują inne choroby i są różne u każdego pacjenta. Lekarz powinien najpierw wykluczyć inne choroby, takie jak zespół przewlekłego zmęczenia, mononukleozę i inne choroby autoagresyjne. Badania krwi, pełna morfologia, liczba płytek krwi oraz elektroforeza surowicy umożliwiają oznaczenie liczby krwinek białych i stężenia białek.
Testy na obecność przeciwciał anty-DNA, które wykazują, czy posiadasz przeciwciała skierowane przeciwko normalnemu DNA w genach niektórych komórek organizmu, są badaniami pozwalającymi na definitywne rozpoznanie liszaja rumieniowatego-
Liszaj jest chorobą bardzo trudną do monitorowania ze względu na nieprzewidywalny przebieg, jednak uważna samokontrola i prawidłowe leczenie są bardzo pomocne w większości przypadków.